Εδώ και αρκετά χρόνια, η ασφάλεια βρίσκεται υψηλά στη λίστα προτεραιοτήτων των αυτοκινητοβιομηχανιών και πράγματι τα «άλματα» στον συγκεκριμένο τομέα είναι τεράστια, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα. Ακόμα και στη χώρα μας, η χρήση της ζώνης ασφαλείας είναι αυξημένη, τουλάχιστον στους επιβάτες που βρίσκονται στα εμπρός καθίσματα, μιας και στα περισσότερα σύγχρονα οχήματα υπάρχει ηχητική υπενθύμιση αλλά και αερόσακοι που καθιστούν τη ζώνη ασφαλείας «μονόδρομο». Ίσως, όμως, να έχετε ακούσει ανόητες απόψεις του τύπου «δε θα φορέσω ζώνη, μέσα στην πόλη κινούμαι», ή «κάθομαι στο πίσω κάθισμα, είμαι ήδη ασφαλής». Σε αυτό το κείμενο θα ασχοληθούμε με τους «υπερασπιστές» της δεύτερης άποψης και ο στόχος μας είναι ένας και μοναδικός: ολοκληρώνοντας την ανάγνωση αυτού του κειμένου να γνωρίζετε ότι όταν από εδώ και στο εξής βρίσκεστε στο πίσω κάθισμα, είτε θα φοράτε ζώνη ασφαλείας γνωρίζοντας πόσο σημαντική είναι για την ασφάλεια όλων των επιβατών, είτε θα είστε εν γνώσει σας δολοφόνοι! Το πιο «δυσάρεστο» μάθημα φυσικής Στην προσπάθεια μας να αναλύσουμε το μέγεθος της ασκούμενης δύναμης στον άνθρωπο που βρίσκεται στο εμπρός κάθισμα, αν κατά τη διάρκεια μίας μετωπικής σύγκρουσης ο πίσω επιβάτης δε φορά τη ζώνη ασφαλείας, θα επικαλεστούμε τους νόμους της φυσικής και πιο συγκεκριμένα αυτόν της ορμής και το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας. Κατά τη σύγκρουση, λοιπόν, το όχημα θα ακινητοποιηθεί σε ελάχιστο χρόνο και ο πίσω επιβάτης, μη φορώντας τη ζώνη ασφαλείας, θα εκτοξευθεί σχεδόν με την ταχύτητα που είχε το όχημα και θα «προσγειωθεί» στον εμπρός επιβάτη.
Η ορμή που αναπτύσσεται ισούται με τη μάζα του επιβάτη πολλαπλασιαζόμενη με την ταχύτητα. Μπορεί τα νούμερα να είναι απόλυτα, αλλά πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε πλήρως τη σφοδρότητα της σύγκρουσης με ταχύτητες που αναπτύσσονται εντός ή εκτός πόλης, γι` αυτό θα χρησιμοποιήσουμε αντίστοιχα παραδείγματα κάνοντας κάποιες παραδοχές ώστε να γίνουμε πιο κατανοητοί. Μία παραδοχή, για παράδειγμα, είναι το γεγονός ότι η ταχύτητα πρόσκρουσης δεν είναι ίδια με την ταχύτητα «εκτόξευσης» του πίσω επιβάτη, αλλά λίγο υψηλότερη. Κάτι τέτοιο συμβαίνει λόγω των ζωνών ελεγχόμενης παραμόρφωσης, οι οποίες απορροφούν ένα μέρος της κινητικής ενέργειας κατά τη σύγκρουση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι διαβάζοντας αυτά τα παραδείγματα, στο μέλλον δεν πρόκειται να ξεκινήσετε τη διαδρομή σας αν δεν βεβαιωθείτε ότι οι πάντες φορούν τη ζώνη ασφαλείας. Σύγκρουση εντός πόλης-Ταχύτητα: 40 χλμ/ώρα! Δεδομένου ότι σχεδόν το 80% των τροχαίων δυστυχημάτων γίνονται εντός πόλης, θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει ο πίσω επιβάτης όταν δε φορά τη ζώνη ασφαλείας. Έστω, λοιπόν, ότι ένα αυτοκίνητο κινείται με 40 χλμ/ώρα και έπειτα από μία σύγκρουση ακινητοποιείται σε μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου, ενώ ο άνθρωπος μάζας 80 κιλών θα συνεχίσει να «ταξιδεύει» μέχρι να συγκρουστεί με τον εμπρός επιβάτη.
Η δύναμη που θα δημιουργηθεί είναι μεγάλη σε σχέση με την ταχύτητα και με μερικούς υπολογισμούς καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δε διαφέρει σε τίποτα από τη δύναμη που θα μας ασκούσε μία μοτοσυκλέτα αν μας χτυπούσε με ταχύτητα 30 χλμ/ώρα. Μπορεί τις περισσότερες φορές αυτή η σύγκρουση να μην είναι θανατηφόρα, αλλά δεν παύει να είναι ικανή για σοβαρούς τραυματισμούς. Έτσι, την επόμενη φορά που θα δείτε έναν επιβάτη χωρίς ζώνη πίσω από εσάς, σκεφτείτε ότι η μάζα του, πολλαπλασιαζόμενη με την ταχύτητα, θα δημιουργήσει μία ορμή ικανή να σας τραυματίσει πολύ σοβαρά! Ταχύτητα 90-130 χλμ/ώρα: το φορτηγό που περιμένει να σε πατήσει Αν η δύναμη πρόσκρουσης που περιγράψαμε σε ταχύτητες εντός πόλης σας φαίνεται ήδη μεγάλη, δεν μπορείτε να φανταστείτε τι συμβαίνει σε επαρχιακούς δρόμους και οδούς ταχείας κυκλοφορίας, όπου οι ταχύτητες κυμαίνονται σε ένα εύρος μεταξύ 90 και 130 χλμ/ώρα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η σύγκρουση του πίσω επιβάτη με τον εμπρός οδηγεί σε βέβαιο θάνατο. Για να εξετάσουμε τις δύο περιπτώσεις (90 και 130 χλμ/ώρα) με τον επιβάτη του πίσω καθίσματος να ζυγίζει και πάλι 80 κιλά, θα χρησιμοποιήσουμε το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας, που λέει πως το έργο δύναμης ισούται με τη μεταβολή της κινητικής ενέργειας. Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει στην πράξη! Με 90 χλμ/ώρα, η δύναμη πρόσκρουσης που θα αναπτυχθεί αγγίζει σχεδόν τους δύο τόνους. Συνεπώς, πίσω σας δεν υπάρχει ένας ενήλικας μάζας 80 κιλών, αλλά ένα «θηριώδες SUV» έτοιμο να σας συνθλίψει. Στην περίπτωση σύγκρουσης σε έναν αυτοκινητόδρομο με ταχύτητα των 130 χλμ/ώρα, ίσως να περιμένετε πως η δύναμη θα αυξάνεται ελαφρώς, αλλά δυστυχώς δεν είναι ανάλογη της ταχύτητας.
Έτσι, σε αυτή την ταχύτητα, ο πίσω επιβάτης θα καταστρέψει ότι βρει στο πέρασμά του, μιας και θα αναπτυχθεί δύναμη πρόσκρουσης με τον εμπρός επιβάτη που αγγίζει το «σοκαριστικό» νούμερο των τεσσάρων τόνων. Φανταστείτε, λοιπόν, ότι πίσω σας βρίσκεται ένα φορτηγό έτοιμο να σας ισοπεδώσει και αναλογιστείτε αν θα τολμούσατε να ξανά ταξιδέψετε με κάποιον που θεωρεί πως οι πίσω θέσεις παρέχουν ασφάλεια χωρίς τη χρήση ζώνης ασφαλείας. Ξέρετε ότι: – Οι ίδιοι νόμοι της φυσικής ισχύουν και για τα παιδιά. Πρέπει να μετακινούνται πάντα δεμένα σε ειδικά καθίσματα! – Δώστε ιδιαίτερη έμφαση, επίσης, στα αντικείμενα που βρίσκονται στο πίσω κάθισμα. Παρά τον μικρό τους όγκο, είναι ικανά να δημιουργήσουν πολύ σοβαρούς τραυματισμούς στην περίπτωση ενός τροχαίου ατυχήματος, ή ακόμα και ενός απότομου φρεναρίσματος. – Σύμφωνα με το αμερικανικό ινστιτούτο IIHS, οι πιθανότητες θανάτου ενός οδηγού διπλασιάζονται όταν πίσω του βρίσκεται ένας επιβάτης που δεν φοράει τη ζώνη ασφαλείας. – Οι «ζώνες ελεγχόμενης παραμόρφωσης» απορροφούν ένα μικρό μέρος της ενέργειας κατά τη σύγκρουση με αποτέλεσμα να μειώνεται ελαφρώς η δύναμη πρόσκρουσης μεταξύ των επιβατών.
